دارچین

توضیحات

دارچین در ایران به‌طور کلی «دارچین» گفته می‌شود. در کتب طب سنتی انواع آن را با نامهای «دارصینی»، «دارچینی»، «قرفة الدارچینی»، «سلیخه» نام برده‌اند. پوست شاخه‌های درختی است که به فرانسوی آن را ellennaC و به انگلیسی nomanniC نامند و درخت آن را به فرانسوی reilennaC یا reillennaC و به انگلیسی nomanniC یا eert nomanniC می‌نامند.

دارچین گیاهی است از خانواده eaecaruaL و گونه‌های مختلفی دارد که معروف‌ترین آن‌ها دو گونه با نامهای علمی زیر است:
۱. . lserP. S. J murev mumomanniC که مترادف آن. lB mucinalyez. C است و در بازار تجارت بین المللی به نام «دارچین سیلان» در کتب (nomanniC nolyeC) و به نام «قرفه» معروف است و از مرغوبترین انواع دارچین است.

۲. . lB aissac mumomanniC که رویشگاه آن چین و ویتنام و جزایر سوند و آن حوالی است و در چین نیز پرورش داده می‌شود و در بازار به نام «دارچین چین» یا nomannic esenihC و «دارچین سایگون» یا (nomannic nogiaS) گفته می‌شود.این دارچین را به عربی «سلیخه» و «دارصینی» و به زبان اردو «تج» می‌نامند و مترادف آن. seeN mucitamora. C می‌باشد.

انواع دیگری نیز با اسامی تجارتی خاص در بازار وجود دارد که در حد مرغوبیت انواع فوق نیست، از جمله دارچین کایان که در امریکای جنوبی می‌روید، رنگ آن تقریبا سفید و در دهان زود نرم می‌شود و دارچین ناصاف و نامرغوب که به جای معارف
پوست شاخه‌های جوان درخت از پوست تنه درخت دارچین سیلان تهیه می‌شود که خشن و ناصاف و نامرغوب است.

سابقه تاریخی دو گونه دارچین به نام دارچین سیلان و دارچین سایگون از قدیمی‌ترین ادویه‌های جهان هستند که از اعصار کهن مورد شناخت بشر بوده‌اند و اسناد مکتوب تاریخ قدمت آن‌ها را به ۴۰.۳۰ قرن پیش می‌رساند.

از نظر کیفیت این دو نوع دارچین باهم یکسان نیستند ولی به علت شباهت زیادی که از نظر خواص و عطر باهم دارند از همان قرنها پیش همیشه دو گونه: murev. C و aissac. C باهم اشتباه می‌شده و حتی در حال حاضر نیز در اغلب مناطق دنیا برای این دو گونه دارچین اختلافی قائل نیستند.

در بازار امریکا تقریبا تمام ادویه‌ای که به نام دارچین فروخته می‌شود عملا از نوع aissac. C است و نام دارچین را امریکایی‌ها از هر نوع nomanniC می‌گویند. در انگلستان مرسوم است در بازار و در محافل علمی نام nomanniC برای گونه مرغوب mucinalyez. C و نام aissaC برای گونه aissac. C به کار می‌رود. در صورتی که در امریکا طبق مقررات مواد غذایی دارویی مربوط به سال ۱۹۳۸ اجازه داده شده است که کلمه nomanniC برای هر دو نوع یعنی mucinalyez. C و یا aissac. C به کار رود.

(۱). nelaG
معارف گیاهی، ج۲، ص: ۳۲۵

حکمای طب سنتی از جمله گالن «۱» طبیب نامدار یونانی در قرن دوم پس از میلاد در کتابش دارچین سایگون و یا aissac. C را هم‌ردیف با mucinalyez. C یا دارچین سیلان اعلام کرده و معتقد است که در مصارف طبی می‌توان به جای دارچین سیلان از دارچین سایگون استفاده کرد ولی از نظر مقدار باید مقدار مصرف دارچین سایگون دو برابر دارچین سیلان باشد.

مشخصات دارچین سیلان درختچه‌ای است از نظر بلندی متوسط همیشه سبز که قسمت درونی پوست شاخه‌های جوان آن دارچین مرغوب تجارتی معروف به دارچین سیلان است. در سیلان و هند ارتفاع این درختچه ممکن است تا ۱۲.۱۰ متر برسد،
ولی عملا چون به طریق شاخه‌زاد پرورش داده می‌شود ارتفاع خیلی کمتری دارد، برگهای آن به رنگ سبز تیره شفاف در سطح فوقانی و سبز روشن در سطح تحتانی، بسیار معطر، دراز به طول ۱۵.۱۰ سانتی‌متر و نوک‌تیز هستند. گل آن کوچک زرد تقریبا نامریی است.

میوه آن کوچک تخم‌مرغی به رنگ ارغوانی تیره به طول ۲.۱ سانتی‌متر و دارای یک دانه می‌باشد. این درختچه در سیلان و هند در مناطقی که بارندگی سالیانه در حدود ۲.۵/ ۱ متر باشد می‌روید.

مرغوبترین نوع دارچین سیلان را دارچین شیرین یا دارچین عسلی می‌نامند. تکثیر این درختچه از طریق کاشت بذر و یا از طریق کاشت قلمه آن است. پس از ۳.۲ سال درخت جوان را قطع می‌کنند تا شاخه‌های زیاد بدهد و به صورت شاخه‌زاد درآید و ۳.۲ سال بعد پوست شاخه‌های جدید را کنده به صورت لوله دارچین در بازار عرضه می‌کنند.

دارچین سایگون یا دارچین چین در ویتنام و هیمالیای شرقی و قسمتی از چین می‌روید. درخت آن کمی بلندتر، پوست آن ضخیم‌تر، برگ‌ها درازتر و میوه آن کوچکتر از دارچین سیلان است. کاشت و بهره‌برداری آن نظیر کاشت و بهره‌برداری دارچین سیلان می‌باشد.

و تنها اختلاف این است که در مورد دارچین سایگون معمول است از پوست شاخه‌های جوان و از پوست تنه درخت نیز که ناصاف است از هر دو استفاده می‌شود و برای اولین برداشت نیز در مورد دارچین سایگون طول مدت زمان بیشتری و شاید ۱۵.۱۰ سال لازم است تا بهره‌برداری آغاز شود.

ترکیبات شیمیایی از نظر ترکیبات شیمیایی و مواد عامله طبق بررسی‌های دانشمندان شیمی و دارویی در دارچین سیلان اسانس روغنی فرّار قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. بررسی‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که در پوست خشک ساقه‌های کوچک و جوان درخت در حدود ۷۱.۰- ۳۵.۰ درصد اسانس یافت می‌شود که شامل ۷۶.۴۸ درصد از آلدئیدها می‌باشد. بررسی دیگری نشان می‌دهد که دارای ۲ درصد اسانس است که شامل ۹۰.۷۰ درصد ماده اوژنول (اسانس میخک) است.

بررسی دیگری نشان می‌دهد که پوست شاخه‌ها در حدود ۱.۵/ ۰ درصد اسانس دارد و برگهای سبز درخت در حدود ۱ درصد اسانس دارد. مطالعه دیگری نشان می‌دهد که اسانس دارچین از نظر ماده اوژنول شبیه اسانس میخک است و در هر دو
در حدود ۹۰.۷۰ درصد اوژنول وجود دارد.

معارف گیاهی، ج۲، ص: ۳۲۶

در پوست ریشه دارچین در حدود ۳ درصد اسانس یافت می‌شود که البته با اسانس پوست و شاخه‌ها و برگ‌ها متفاوت است. دارچین سایگون یا سلیخه که از نظر خواص درمانی خیلی شبیه به دارچین سیلان منتهی ضعیف‌تر از آن است نیز دارای اسانس می‌باشد. در هر دو گونه فوق علاوه بر اسانس مواد دیگری نظیر تانن نیز یافت می‌شود .

در گزارش مطالعات دیگر جدیدی در مورد ترکیبات شیمیایی چنین آمده است که اسانس گونه سیلان دارای سینامیک آلدئید «۱»، هایدروسینامیک آلدئید «۲»، بنزآلدئید و کومینیک آلدئید «۳»، نونی‌لیک آلدئید «۴»، اوژنول، کاریوفیلن «۵»، ال- فلاندرین «۶»، پی‌سیمن «۷»، پینن، متیل- ان- آمیل کتون «۸» و ال- لینالول می‌باشد .

در مورد ترکیبات شیمیایی دارچین سایگون آمده است که دارای سینامیک آلدئید، سینامیل استات «۹»، فنیل پروپیل استات «۱۰» و تانن می‌باشد .

خواص- کاربرد
دارچین سیلان: در هند و چین از پوست شاخه‌ها و اسانس آن به عنوان محرک هاضمه، محرک تنفس و محرک جریان خون استفاده می‌شود . در شبه‌جزیره مالایا مصارف وسیع دارویی دارد. اسانس آن خاصیت جرم‌کشی قوی دارد ولی نظر به اثر تحریکی آن کمتر برای میکرب‌کشی به کار می‌رود . دارچین در دوز زیاد به عنوان مواد مخدر سمی مورد توجه است .

(۱). edyhedla cimanniC
(۲). edyhedla cimannycordyH
(۳). edyhedla cinimuC
(۴). edyhedla cilynoN
(۵). enellyhpoyraC
(۶). enirdnallehP- L
(۷). enemyC- P
(۸). enoteK lyma- n- lyhteM
(۹). etateca lymanniC
(۱۰). etateca lyporp- lynehP
معارف گیاهی، ج۲، ص: ۳۲۷

شاخه گلدار درخت دارچین در پایین عکس، پوست ساقه که دارچین مستعمل است دارچین سایگون بیشتر مصرف ادویه دارد تا مصرف دارویی، این دارچین تند گزنده و تونیک خاصی برای کلیه می‌باشد. برای سرمازدگی پا و دست و دل‌درد و شاش‌بند تجویز می‌شود، ولی در مورد زنان حامله توصیه نمی‌گردد .

شاخه‌های کوچک تازه آن نیز اغلب قطع و قطعه‌قطعه‌شده در آفتاب خشک می‌شود، این قطعات با ۱۰۰.۳۰ سانتی‌متر طول به بازار عرضه می‌شود. دارویی گرم‌کننده با طعمی کمی شیرین و برای تسریع جریان خون تجویز می‌شود. به علاوه به عنوان تب‌بر در موارد سرماخوردگی و کاهش درد مفاصل و کمر توصیه می‌گردد .

به‌طور کلی در کتب طب سنتی خاور دور، دارچین به عنوان بادشکن، مقوی معده، قابض، تونیک، محرک و آرام‌بخش و دارویی برای ناراحتی‌های پس از زایمان تجویز می‌شده است. می‌گوید که به‌طور کلی دارچین یک محرک عمومی است که جریان خون را تسریع و تنفس را تحریک می‌کند و موجب افزایش اغلب ترشحات بدن و تحریک هاضمه می‌گردد.

از سرشاخه‌های جوان آن به عنوان قاعده‌آور و معرق استفاده می‌شود. در هند و چین از این دارو به عنوان یکی از اجزاء در تهیه داروهای مرکب ضد اسهال، صفرابر و تب‌بر به کار می‌رود و برای معالجه اسهال و یرقان و مالاریای مزمن که موجب بزرگی طحال شده مفید است .معتقد است که این دارچین به عنوان جزئی از اجزای داروهای مرکب برای سرفه و ناراحتی سینه مصرف می‌شود.

دارچین از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی ایران و هند گرم و خشک است و نیروی دارویی آن تا ۱۵ سال باقی می‌ماند. از نظر خواص معتقدند که بسیار لطیف‌کننده و بازکننده گرفتگی‌ها و انسداد مجاری و فرح‌آور است. عفونت اخلاط را رفع می‌کند و تریاق سموم حیوانی، نباتی و معدنی است.

دارچین نیروبخش و مقوی است و برای خفقان، وسواس، وحشت و جنون و تقویت معده و کبد و رفع بدبویی دهان، قطع سرفه‌های رطوبی، تنگی نفس، رفع خشونت صدا و آواز که از بلغم غلیظ باشد، پاک کردن سینه، حنجره، باز کردن گرفتگی‌های کبد، رفع استسقا و ضد عفونی زخم‌ها بسیار مفید است.

دارچین استعمال آن به صورت خوردن در شربت‌ها و مصرف گرد و به صورت روغن و ضماد و یا شیاف و مالیدن به اعضا به صور مختلف امکان دارد. مالیدن روغن آن به پلک چشم برای رفع پریدن پلک نافع است و مالیدن آن به چشم برای تقویت دید چشم مفید است. خوردن دم‌کرده آن با سرکه و مصطکی برای سکسکه رطوبی نافع است. ضماد آن برای رعشه و رفع تب و لرزهای بلغمی و سوداوی و دانه بواسیر و تسکین درد آن و عقرب‌زدگی مفید می‌باشد.

اگر دارچین را در دهان جویده بر قضیب بمالند موجب التذاذ جماع باشد. در گرم‌مزاجان ایجاد سردرد می‌کند و برای مثانه مضر است و از این نظر باید با کتیرا خورده شود، مقدار خوراک آن از ۲۰.۸ گرم می‌باشد. روغن آن بسیار گرم و خیلی خشک است و برای سنگینی و سردرد و دردهای رحمی چه از طریق خوردن و چه با مالیدن نافع است. قطره آن در گوش برای رفع سنگینی گوش و خوردن آن برای تقویت هاضمه، تحلیل نفخ، گاز معده، رفع یرقان و بواسیر مفید است.

تهیه گرد دارچین: دارچین سیلان را به مقدار مورد نظر گرفته نیم‌کوب کرده، در گرم‌خانه ۴۰ درجه سانتی‌گراد بخشکانند و نرم ساییده از الک بیرون کنند و باید آن را آن‌قدر بسایند که در نخاله باقیمانده، جز ماده خشبی بی‌طعم چیز دیگری نباشد. این گرد از ادویه برای مصرف در غذا می‌باشد و از عوامل محرک و مقوی معده است.
مقدار خوراک آن از ۵.۵/ ۰ گرم است.

عرق دارچین: دارچین سیلان را به مقدار مورد نظر گرفته با آب کافی، ابتدا دارچین را نیم‌کوب کرده مدت ۱۲ ساعت در آب بخیسانند و بعد تقطیر کنند تا از هر جزء دارچین را که مصرف شده چهار جزء مقطر به دست آید و برای گرفتن اسانس روغنی فرّار آن بهتر است که مایع تقطیرشده را در شیشه لوله‌دار جمع کنند که در انتهای لوله باریک اسانس جمع شود.
عرق دارچین را به مقدار ۱۲۰.۶۰ گرم در پوسیونهای محرک داخل می‌نمایند.مقدار خوراک از اسانس آن ۱۲.۱ قطره است که در پوسیونها ریخته می‌شود.

شربت دارچین: عرق دارچین ۱۰۰ واحد، قند سفید ۱۸۰ واحد، قند را در عرق به حالت سردی حل کنند و با کاغذ صاف نمایند و این شربت را مانند محرکها و مقوی‌های معده به مقدار ۶۰.۱۵ گرم در پوسیونها و یا در یک شربت سرد حل کرده می‌خورند.
جوشانده دارچین: دارچین سیلان ۸ گرم، آب ۱۰۰۰ گرم، مطابق معمول جوشانده تهیه شود.