لاک مغسول

توضیحات

لاک‏ مغسول
به فارسى در کتب مختلف با نامهاى «لاک»، «لک»، «دوج» و «دوس» آمده است.
به فرانسوى euqaL و به انگلیسى caL و cal deeS و eert reuqaL گفته مى ‏شود.

شیره قرمزرنگ یا قرمز تیره ‏رنگى است که از تعدادى درختان یا درختچه‏ هاى خانواده eaecahtnibereT که eaecaidracanA نیز نامیده مى ‏شوند گرفته مى‏ شود. از جمله لاک هاى معروف لاکى است به نام ورنى چینى که به فرانسوى enihC ed sinrev uaeB نامیده مى‏ شود به رنگ سیاه یا قرمز و در بازار تجارت بین‏ المللى عرضه مى ‏شود.

لاک هاى گیاهى به ‏طور کلى ترکیبات غیر محلولى از رنگ‌هاى گیاهى هستند که گاهى مخلوط با مواد معدنى براى کاربرد در نقاشى و یا براى تهیه کاغذهاى نقاشى و یا مرکب چاپ مصرف مى ‏شوند.

این درختان یا درختچه‏ ها که در چین و ژاپن و هند و چین در مساحت هاى وسیعى به منظور بهره‏ بردارى تجارتى از لاک آنها کاشته مى‏ شوند نظیر درخت sekotS aulficinrev suhR یا. CD areficinrev suhR که در چین و ژاپن مى‏ روید و کاشته مى‏ شود، درختى است از خانواده سماقها eaecaidracanA که از شیره گیاهى آن استفاده مى ‏شود و درعین ‏حال که خواص دارویى دارد از آن لاک ورنى نیز تهیه مى‏ شود.

در این درختان با شکاف هایى که در تنه و ساقه‏ هاى آنها وارد مى شود، شیره درخت به صورت مایعى شبیه خامه خارج شده و در ظرف هاى کاملا بسته ریخته شده و نگهدارى مى ‏شوند، به‏ طورى‏که در مجاورت هوا و در تماس با نور نباشند.

معارف گیاهى، ج‏3، ص: 370

ترکیبات شیمیایى‏
از نظر ترکیبات شیمیایى در شیره گیاه تازه به صورت مایع درخت سماق گونه areficinrev. R ماده سمى به نام اوروشیول «1» وجود دارد در اندونزى از میوه این درخت ماده چربى به نام جاپان‏توک «2» مى ‏گیرند که در طب سنتى مصارفى دارد.

به ‏طور کلى تجزیه شیمیایى نشان مى ‏دهد که در گیاه مواد دى‏اوکسى بنزول «3»، گالاکتوز «4»، سوربوز «5»، صمغ لاکاز «6» و در آخر اوروشیول که سمى است یافت مى ‏شود.

خواص- کاربرد
شیره تازه گیاه ناراحتى پوستى ایجاد مى‏ کند و حتى بخار آن نیز روى غشاى مخاط اثر نامطلوب مى ‏گذارد.

معالجات متعددى براى رفع ناراحتى پوستى حاصل از اثر شیره گیاه یادشده توصیه مى ‏شود، از جمله شست ‏و شوى پوست با آب سیر یا مالیدن روغن چاى «7» که از چاى گونه auqnasas aillemaC گرفته مى‏ شود و یا استفاده از آب کافور داغ معمولا اثر خیلى سریع و شفابخش در رفع ناراحتى پوستى مزبور دارد .

شیره کهنه و خشک‏ شده آن ظاهرا سمیت ندارد و به عنوان دارو براى معالجه سرفه در مورد ناراحتى‏ هاى سل ریوى و دفع کرم هاى روده‏ اى بخصوص آسکاریدها و قطع عادت ماهیانه بدون دلیل طبیعى مصرف مى ‏شود.

برگ هاى جوان آن را مى‏ خورند ولى اسراف در خوردن آن تولید اسهال مى ‏کند . از برگ هاى آن براى دفع کرم روده استفاده مى‏ شود و دانه‏ هاى گیاه خونریزى را قطع مى‏ کند .

(1). loihsurU
(2). klatnapaJ
(3). loznebyxoiD
(4). esotcalaG
(5). esobroS
(6). esaccal muG
(7). lio aeT
معارف گیاهى، ج‏3، ص: 371

در اندونزى از ماده چرب جاپان‏تاک که از میوه آن گرفته مى‏ شود براى پوشانیدن‏ زخم و عدم تماس با هوا استفاده مى ‏شود.
در کتب طب سنتى لاک مغسول را از نظر طبیعت گرم و خشک مى ‏دانند و معتقدند که در موارد استعمال داخلى و به عنوان دارو ابتدا باید مغسول و تدبیر شود یعنى قبل از مصرف روى آن کارهاى اصلاحى دارویى به عمل آید.

براى شستن یا غسل لاک  مغسول به این ترتیب عمل مى‏ کنند که ابتدا لاک را گرفته و از خاشاک و زوایدى که دارد خوب پاک کرده و مى ‏سایند و پس از آن مقدارى کاه مکى و ریوند چینى را گرفته در آب مى‏ جوشانند و از آب جوشانده آن در حین ساییدن لاک بتدریج در لاک مى ‏ریزند و خوب مى‏ سایند،.

سپس لاک مغسول ساییده ‏شده را از الک داروسازى یا وال رد کرده و بقیه که مى ‏ماند آن را هم باز با کمى آب جوشانده کاه مکى و ریوند چینى مجددا ساییده و دوباره آن را هم از وال رد مى‏ کنند، آنچه که از وال رد شده در آب ته‏ نشین شود آن را برداشته خشک مى ‏کنند.این لاک مغسول که به دست آمده دارویى است و در استعمال داخلى مصرف مى‏ شود.

لاک که به ترتیب بالا مغسول و اصلاح و آماده شده است مقوى کبد و بازکننده گرفتگى‏ هاى طحال و کبد است. لاک مغسول بویژه از داروهاى لاغرکننده بدن است و براى استسقا، فلج، یرقان، سرفه و سینه‏ تنگى، ضعف کبد و رفع درد کبد مفید است. در مواردى که براى طحال خورده مى‏ شود باید توأم با مصطکى خورد. مقدار خوراک آن تا 5 گرم است.

لاک مغسول برای لاغری

تجربه حکماى طب سنتى نشان مى ‏دهد که اگر هر روز یک گرم لاک مغسول با سرکه خورده شود و این کار تا 40 روز ادامه یابد براى لاغر شدن بسیار مؤثر است.

لاک مغسول  براى رنگ کردن پارچه‏ هاى پشمى و ابریشمى نیز کاربرد دارد. براى این کار در آب جوشانده لاک به نسبت 5 درصد تارتر (تارتارات اسید دو پتاسیم) یا (تارتاریک اسید) مخلوط کرده و سپس پارچه را در این آب مى‏ جوشانند. و اما نوع دیگر لاک از منشأ حیوانى است که از نظر مقایسه مختصرى از آن در اینجا درج مى‏ شود.

البته کاربرد دارویى ندارد. این گونه لاک مغسول را به فرانسوى euqal emmog aL و به انگلیسى caL و پوشش نازکى از آن را که به صورت ورنى در صنعت نجارى و سایر صنایع به کار مى‏رود callehS مى ‏نامند.

به محلولى که از حل کردن در الکل به دست مى ‏آید نیز hsinrav callehS گفته مى‏ شود.

لاک مغسول  منشأ حیوانى یا گوم‏لاک از ترشحات حشره‏اى کوچک به نام accal succoC به دست مى ‏آید که بیشتر در هندوستان و هندوچین تولید مى‏ شود. اهالى هند و چین از آن در دندان‏پزشکى براى لاکاژ دندان مصرف مى‏ کردند.

در اروپا براى ساختن ورنى و همچنین براى عایق کردن اجسام در مقابل جریان الکتریسیته و … به کار مى‏ برند. این حشره روى برخى گیاهان بخصوص روى acidni suciF (انجیر بنگال) و asoigiler suciF (انجیر معابد) و sucidni sunajaC (لوبیاى سودانى) و areficcal aigreblaD (نوعى شیشم لاک‏زا) و bxoR asodnorf aetuB (که از لگومینوز است و از آن صمغ کینوى بنگال نیز گرفته مى‏شود) زندگى مى ‏کند.

در صنعت از لاک ها به صورت قشر بسیار نازک و ظریفى براى پوشانیدن سطوحى که مى‏ خواهند خشک شود استفاده مى ‏کنند و پس از آن آماده براى صیقلى کردن و شستن خواهد بود. در نجارى تزیینى براى پوشانیدن چوب کاربرد وسیعى دارد.

خاصیت لاک مغسول در نجارى این است که در تماس با رطوبت هوا پوشش نازک لاک مغسول به تدریج در طول سالها تحت تأثیر یک اکسید از به نام لاکاز به صورت قشر خیلى سخت و غیر قابل نفوذ آب درمى ‏آید.

لاک‏ مغسول بین انواع ورنى‏ها معروف‏ترین و بهترین است و از نظر عدم نفوذ آب و مقاومت در مقابل تماس با اسیدها و عایق بودن براى جریان الکتریسیته از پوشش هاى تزیینى غیر قابل جانشین است.

توجه شود که مصرف لاک قبل از اینکه اصلاح و مغسول شود همان‏طور که در قسمت خواص و کاربرد، روش مغسول کردن شرح داده شده است ممکن است مسمومیت ایجاد نماید.

در صورتى که مسمومیتى از این نوع ایجاد شود براى رفع مسمومیت ضمن کمک‌هایى که با نظر پزشک به بیمار مى‏ شود ممکن است از گیاه فاخره استفاده کرد و بیمار را در جوشانده ریشه و برگ فاخره استحمام نمود که شرح آن در بخش فاخره آمده است.