گل همیشه بهار

توضیحات

گل همیشه بهار

آرنیکا به فارسى «هميشه بهار كوهى»، «سوسن كوهى» و «تنباكوى كوهى» و در كتب طب سنتى با نامهاى «آرنيكا»، «آرنيقه»، «خانق الفهد» و «دخان الفوح» (دود خوش‏بو) نامبرده مى‏شود. به فرانسوى‏Arnica وArnique وSoucides Alpes وArnica des montagnes و به انگليسى‏Arnica وMountain tobacco وLeopard’s bane ناميده مى‏شود. گياهى است از خانواده‏Compositae نام علمى آن‏Arnica montana L . است.

مشخصات‏

گل همیشه بهار گياهى است چندساله كوچك داراى ريشه ه‏اى ليفى قرمز و برگهاى اوليه آن كه از يقه گياه خارج مى‏شود، به شكل گروهى، بزرگ، بيضى ‏شكل، نوك‏ تيز، داراى رگبرگ هاى موازى طولى و پوشيده از كرك در سطح فوقانى برگ و كمى موجدار است. از وسط اين برگها ساقه‏اى خارج مى‏شود به بلندى حدود تا ۶۰ سانتى‏متر و در انتهاى آن گلهاى زرد قشنگى در تابستان ظاهر مى‏شود. در مركز گل غلافى است محتوى تخم آن و در نوك اين غلاف خار كوچكى وجود دارد. اين گياه داراى بوى مخصوصى است. طعم آن تلخ و در موقع استعمال گلهاى خشك آرنيكا را بايد با دقت با دست بمالند تا اين خارهاى كوچك به دست چسبيده و خارج گردد و در موقع مصرف موجب خراش و تحريك غشاء مخاط نگردند زيرا در اين صورت‏

معارف گياهى، ج‏۵، ص: ۳۷۰

اگر جوشانده صاف ‏نكرده آن مصرف شود در اثر چسبيدن اين خارها به حلق ايجاد قى و آشفتگى مى‏نمايد.

آرنيكا در كوهستان هاى آلپ در فرانسه و سويس و در منطقه كوهستانى‏Vosges فرانسه به‏طور خودرو انتشار دارد. تكثير آن از طريق كاشت بذر آن است كه در اوايل بهار كاشته مى‏شود. ممكن است كه قبلا آن را در خزانه كاشت و در اوايل بهار كه درجه حرارت هوا مناسب باشد به محل اصلى منتقل نمود. زمان برداشت گلها بايد قبل از باز شدن غنچه ‏ها باشد يعنى به صورت غنچه چيده شود. از طريق تقسيم گياه در بهار يا پاييز نيز مى‏توان تكثير نمود و مرتبا بايد آبيارى شود.

تركيبات شيميايى‏

در ساقه‏ هاى زيرزمينى و در گلهاى آرنيكا، اسانس روغنى فرّار و يك ماده تلخ وجود دارد. در سرشاخه‏ هاى گلدار آن در حدود ۱/ ۰ درصد كولين و همچنين آرنيدنديول‏[۱] و آلوآرنيدنديول‏[۲] و يك اتر نفتى يافت مى‏شود. تزريق تنطور آرنيكا موجب پايين آمدن فشار خون و متعاقب آن بالا رفتن محسوس فشار خون مى‏باشد.

مواد آرنيكا فلاوون‏[۳] كه از ريشه‏ها و گلهى آرانيكا به دست مى‏آيد براى موش سمّى است. گلهاى آن در حدود ۱/ ۰ درصد و ريشه آن ۵/ ۱- ۵/ ۰ درصد اسانس دارد كه مشابه هم نمى‏باشند. در گلهاى آن يك فلاوون و يك ماده شبيه آدرنالين و يك ماده مقوى قلب و كولين و بتائين و … وجود دارد. اسانس آرنيكا پوست را تحريك مى‏كند و ماده فلاوون موجود در آن فشار خون خرگوش‏]G .I .M .P[ را كاهش مى‏دهد. در گزارش بررسى ديگرى آمده است كه از گلهاى آن سه ماده جديد به دست آورده‏اند كه عبارت‏اند از كارنوبيل الكل‏[۴] و دو نوع استئارين‏[۵] و به علاوه چند پارافين‏[۶] و فاراديول‏[۷] و آرنى دنديول است. از عصاره بنزنى گياه يك الكل به فرمول‏

______________________________
(۱).Arnidendiol

(۲).Alloarnidendiol

(۳).Arnicaflavones

(۴).Carnaubyl alcohol

(۵).,Stearine m .722 .8 Stearine m .131 .5

(۶).Paraffins

(۷).Faradiol

معارف گياهى، ج‏۵، ص: ۳۷۱

خواص- كاربرد

گل همیشه بهار محرّك، مسكّن و آرام‏بخش و محلل است. از تنطور آرنيكا براى ضرب‏ خوردگى و كوفتگى اعضاى بدن و همچنين براى بهبود زخمها و جراحتهاى حاصل از ضرب‏خوردگى استفاده مى‏شود. آرنيكا به عنوان مرهم در شكسته ‏بندى و جراحات و قطع خونريزى از آنها مورد استفاده است. از ريشه آرنيكا براى تسكين سياه ‏سرفه و براى درمان روماتيسم از جوشانده آن مصرف مى‏شود. براى تهيه جوشانده ريشه آرنيكا در حدود ۵/ ۰ گرم ريشه را در قريب ۲۰۰ گرم آب مدت ۱۰ دقيقه مى‏جوشاند و آن را بين هر غذا مى‏خورند.

به علت وجود آلكالوئيد در آرنيكا و عكس العمل هاى آن، از آرنيكا معمولا براى استعمال خارجى استفاده مى‏شود و استعمال داخلى آن معمول نيست چون سمّیاست. اگر در مواردى مانند سياه ‏سرفه و روماتيسم قصد مصرف آن باشد بايد با نظر و نظارت پزشك به مقدار خيلى محدود كه از ۵/ ۰ گرم تجاوز ننمايد، مورد استفاده قرار گيرد.

روش تهيه تنطور آرنيكا: گل آرنيكا يك واحد و الكل ۶۰ درجه ۵ واحد. مدت ده روز گل را در الكل مى‏خيسانند و با فشار از پارچه گذرانيده، صاف مى‏كنند. مقدار خوراك اين تنطور ۲۰- ۲ گرم است كه در جوشانده‏ها و يا در پوسيونها داخل كرده و بتدريج مصرف مى‏كنند. بنابراين هيچ‏وقت نبايد از تنطور خالص مصرف كرد و بايد آن را با پوسيونى مخلوط كرد حتى در مصارف خارجى نيز اين تنطور نبايد خالص مصرف شود و بايد با آب مخلوط شود و پارچه‏اى را با آن آغشته نمود به‏طور كمپرس روى زخم بگذارند.

دم‏كرده مركب آرنيكا: برگ آرنيكا ۴ گرم، گل آرنيكا ۴ گرم و آب جوش ۷۵۰ گرم. دم‏كرده را صاف كنند و ۶۰ گرم شربت ليمو به آن بيفزايند و مجموع را ۴ قسمت كرده و هر قسمت را در يك مرتبه بياشامند. اين دم‏كرده براى نزله ‏هاى ريه بدون تب كه در پيران و اشخاص سالخورده ديده مى‏شود، سودمند است و در بعضى اقسام ضعف اعصاب نيز مفيد است.

تنطور آرنيكا: گل آرنيكا ۵۰ گرم، دارچين ۱۰ گرم، قرنفل ۱۰ گرم، زنجبيل ۱۰ گرم، انيسون ۱۰ گرم و الكل ۱۰۰۰ گرم. مدت ۸ روز داروها را در الكل بخيسانند و صاف كنند و براى رفع عوارض حاصل از ضربه‏ها و كوفتگى‏ها روزى ۳- ۲ بار هر بار يك قاشق كوچك از آن را در نصف فنجان شربت قند ريخته بياشامند. اين دارو براى رفع دندان‏درد نيز مفيد است.

[۱] ( ۱).Arnidendiol

[۲] ( ۲).Alloarnidendiol

[۳] ( ۳).Arnicaflavones

[۴] ( ۴).Carnaubyl alcohol

[۵] ( ۵).,Stearine m .722 .8 Stearine m .131 .5

[۶] ( ۶).Paraffins

[۷] ( ۷).Faradiol